Αφιερώματα

Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι

Oι ηθοποιοί τραγουδούν μελοποιημένα ποιήματα

Γράφει ο Κώστας Προβατάς

Η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου. Η αρχική ιδέα ανήκει στον ποιητή Μιχαήλ Μήτρα, ο οποίος το Φθινόπωρο του 1997 πρότεινε στην Εταιρεία Συγγραφέων να υιοθετηθεί ο εορτασμός της ποίησης στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, και να οριστεί συγκεκριμένη μέρα γι' αυτό. Την επόμενη χρονιά ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO, εισηγήθηκε στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του οργανισμού η 21η Μαρτίου να ανακηρυχθεί Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, όπως η 21η Ιουνίου είναι Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής. Οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι Τυνήσιοι και άλλοι πρέσβεις από χώρες της Μεσογείου υποστήριξαν την εισήγηση και η ελληνική πρόταση υπερψηφίστηκε. Τον Οκτώβριο του 1999, στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO στο Παρίσι, η 21η Μαρτίου ανακηρύχθηκε Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Πέραν αυτού όμως…

Η ποίηση έχει γνωρίσει μεγάλες πιένες από τη μελοποίηση πολλών και σημαντικών ποιημάτων από διάφορους δημιουργούς.

Προς την κατεύθυνση αυτή κινούνται συνήθως τραγουδοποιοί και συνθέτες, εστιάζοντας στην υπερβολή της ποίησης, γιατί κανένα ποίημα δεν είναι αυτό που λέμε "βατό". Οι ποιητές, οι φύλακες της εικόνας μέσω της έκφρασης, πολλές φορές της "ανείπωτης έκφρασης". Εκεί λοιπόν πρέπει να έρθουν να συναντηθούν νότες και λόγια, αντίστοιχο θα μου πείτε με τους στιχουργούς, αλλά δεν είναι έτσι.

Το άμετρο συχνά στήσιμο ενός ποιήματος, ακόμα και το νόημα που θέλει να δώσει ο ποιητής, σίγουρα δυσκολεύει τον συνθέτη, που ενίοτε έχει μάθει να παίρνει έμμετρο στήσιμο σε ένα τραγούδι.

Για να το κάνουμε πιο δύσκολο, ασχοληθήκαμε με μελοποιημένα ποιήματα που όμως τα τραγούδησαν ηθοποιοί και όχι τραγουδιστές. Το εγχείρημα όντως πιο περίπλοκο, δεδομένου ότι πρέπει κάποιος να τραγουδήσει αντί να κάνει αυτό που ξέρει. Βέβαια, οι ηθοποιοί έχουν το ταλέντο αυτό σε πολλές περιπτώσεις και θα δούμε από τη μικρή μας έρευνα ότι είναι και καλοί τραγουδιστές!

Πάμε, λοιπόν, με μια ακατάστατη σειρά να ασχοληθούμε με 5 (πέντε) ποιήματα, ερμηνευμένα από ηθοποιούς.

Πρώτη και καλύτερη η περίπτωση του Νίκου Κούρκουλου που τραγούδησε Καρυωτάκη το 1966, σε μουσική Μίμη Πλέσσα. Κυκλοφόρησε τότε ένα διευρυμένο 45άρι με τέσσερα τραγούδια.

"Κυριακή", "Τροβαδούρος", "Της αγάπης", "Μοιρολόι". Βγήκαν σε ένα βινύλλιο το 2005, όπως λέγεται αριθμημένα κομμάτια, τα οποία όσα απέμειναν αποσύρθηκαν μετά το θάνατο του Νίκου Κούρκουλου, μένοντας στη διαχείριση της συζύγου του και σήμερα, όντας δυσεύρετα για τους συλλέκτες, έχουν εξαιρετικά μεγάλη αξία. Παραθέτουμε το τραγούδι "Κυριακή".

Το 1966 η Τζένη Καρέζη πρωταγωνίστησε για πρώτη και τελευταία φορά σε μια ξενόγλωσση ταινία (ελληνογαλλική παραγωγή), το "Μια σφαίρα στην καρδιά". Τη μουσική και τα τραγούδια είχε συνθέσει ο Μίκης Θεοδωράκης. Η Τζένη Καρέζη σε πρώτη εκτέλεση, ερμήνευσε τα "Πήρα τους δρόμους τ' ουρανού", σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη και το "Κουράστηκα να σε κρατώ" του Δημήτρη Χριστοδούλου. Και τα δύο αυτά τραγούδια δισκογραφήθηκαν με τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη. Παραθέτουμε το πρώτο, σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη.

Στην ταινία του Θοδωρή Αθερίδη, "Από έρωτα", του 2013, στην τελευταία σκηνή του έργου που λαμβάνει χώρα στη Μυτιλήνη, ακούγεται το ποίημα "Φαντασία" του Γιάννη Σκαρίμπα, σε μουσική Παναγιώτη Τσεβά, με ερμηνευτές τους Αθερίδη και Καρύδη. Το ποίημα ανήκει στην συλλογή "Ουλαλούμ" του 1936, ενώ το 1962 είχε απαγγελθεί με μοναδικό τρόπο από τον Πέτρο Φυσσούν.

Ο Γιώργος Μούτσιος, εκτός από σημαντικός και ταλαντούχος ηθοποιός, υπήρξε και βαρύτονος, κάτι που τον βοηθούσε στο τραγούδι. Έχει τραγουδήσει άλλωστε σπουδαία έργα μεγάλων συνθετών και δημιουργών. Στην περίπτωση αυτή, ερμηνεύοντας Σεφέρη, την περίφημη "Άρνηση" (Στο περιγιάλι το κρυφό), διόρθωσε κι ένα λάθος που στην εμπορική δισκογραφημένη εκτέλεση με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση είχε γίνει. Η περίφημη άνω τελεία στη φράση "πήραμε τη ζωή μας - λάθος", δεν αποδόθηκε όπως είχε ζητήσει ο μεγάλος μας ποιητής αλλά το "λάθος" είχε πλέον ηχογραφηθεί. Κάπως έτσι λοιπόν αποδόθηκε, επί το σωστότερο, και η έμπνευση του ποιητή μας σε ένα 45άρι δισκάκι, με την διαφορετική επίσης ενορχήστρωση του Κώστα Κλάββα.

Οι ηθοποιοί ερμηνεύουν Μίκη Θεοδωράκη. Για να γίνει ένα στέκι όπου ο παλαίμαχος ηθοποιός θα βρίσκει συντροφιά, στοργή, μέσα σε πλαίσια αξιοπρέπειας που δικαιούται... αλλά και γιατί μπορεί το ΣΠΙΤΙ αυτό να είναι παράλληλα και για τον νέο ηθοποιό ένα μεγάλο σχολείο, μοναδικό και ασύγκριτο. Αφού έτσι κι αλλιώς θα είναι τόπος συνάντησης ανθρώπων με αποθησαυρισμένες εμπειρίες και βιώματα και περιπέτειες. Το άλμπουμ "18 Τραγούδια Του Μίκη Θεοδωράκη Για Το Σπίτι Του Ηθοποιού", είχε ερμηνείες ηθοποιών, ωστόσο κρατήσαμε για το συγκεκριμένο άρθρο τη "Νήσο των Αζορών" που είναι ποίημα του Μέντη Μποσταντζόγλου, πρώτη ερμηνεία Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Εδώ το ακούμε από τον Ηλία Λογοθέτη.

Και κάπως έτσι αναδεικνύεται και η ερμηνευτική ικανότητα των ηθοποιών, από τους οποίους αρκετοί έχουν τραγουδήσει σε ταινίες ή παραστάσεις και μάλιστα με επιτυχία. Στο γενικότερο πνεύμα της ημέρας, η ποίηση αγκαλιάζει τους πάντες, η ποίηση μπορεί να «ντυθεί» και μελωδικά και να αποδοθεί με μεγάλη θέρμη ένας δύσκολος στίχος, ώστε να γίνει ευρύτερα λαϊκός.

    Μοιραστείτε το άρθρο:

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    Nίκος Παπάζογλου: «Εγώ δεν είμαι ποιητής...»

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ο Νίκος Παπάζογλου (20 Μαρτίου 1948 – 17 Απριλίου 2011) κατάφερε...

    Συνέχεια

    Σταύρος Κουγιουμτζής - Μάνος Ελευθερίου: ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΚΙ ΩΡΑΙΟΙ

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ήταν 12 Μαρτίου 1938 όταν γεννήθηκε o Μάνος Ελευθερίου, ένας από τους...

    Συνέχεια

    Τάκης Μουσαφίρης! Ποιος άλλος...

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Όταν ήρθε η ώρα να τιτλοφορηθεί ο τελευταίος δίσκος του αείμνηστου Στράτου...

    Συνέχεια

    Τα τραγούδια του Μαρτίου

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Βρήκα 39 τραγούδια που στον τίτλο τους αναφέρουν τον Μάρτιο / Μάρτη. Διπλάσια...

    Συνέχεια

    Τα τραγούδια του Φεβρουαρίου

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος 18 τραγούδια μέτρησα, που έχουν στον τίτλο τους τον Φεβρουάριο / Φλεβάρη. ...

    Συνέχεια

    Τραγούδια για τον Ιανουάριο

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Ο Ιανουάριος / Γενάρης υπάρχει στον τίτλο 17 τραγουδιών.

    Συνέχεια

    Αθήνα, χαρά της γης και της αυγής

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Πάντα είχα την απορία πόσα τραγούδια έχουν γραφτεί για την Αθήνα. Το...

    Συνέχεια

    Τα τραγούδια του Δεκεμβρίου

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Κάθε μήνα ψάχνω να εντοπίσω τα τραγούδια που ο τίτλος τους περιέχει το όνομα του αντίστοιχου...

    Συνέχεια

    Ο Νοέμβρης και τα τραγούδια του

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Δεκαεννιά ελληνικά τραγούδια έχουν στον τίτλο τους τον Νοέμβριο...

    Συνέχεια

    Τα Οκτωβριανά (τραγούδια)

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Πρωτοβρόχια, χρυσάνθεμα και ρόδια, φέρνει στον νου μου ο Οκτώβριος. Την...

    Συνέχεια