Αφιερώματα

Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι

Άκος Δασκαλόπουλος

Γράφει ο Κώστας Προβατάς

Ο Άκος (Κυριάκος) Δασκαλόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1937 στις 23 Μαρτίου, από φτωχική οικογένεια. Υπήρξε ένας άνθρωπος που αργά κι αθόρυβα θα έλεγε κανείς, έδωσε σημαντικά τραγούδια στην ελληνική δισκογραφία, όπως θα φανεί κι από το αφιέρωμα.

Ανδρώνεται στην εποχή της μετάλλαξης του τραγουδιού στο πιο ποιητικό, στην εποχή του Νέου Κύματος και κατορθώνει να είναι «απαραίτητος», όταν κανείς ζητούσε στίχο χωρίς προβλήματα και στίχο που μπορούσε να γίνει κατανοητός εύκολα στις πλατιές μάζες. Αυτή η απλότητα και η δεινότητά του τον έκαναν στενό συνεργάτη μεγάλων ονομάτων της εποχής.

Από μικρός διάβαζε πολλή ποίηση, λογοτεχνία, φιλοσοφία, δοκίμια κ.ά. Το 1962 διακρίθηκε σε διαγωνισμό στιχουργικής. Το βραβείο ήταν να μελοποιήσει το κομμάτι ο Μίκης Θεοδωράκης.

Αυτό το 1ο τραγούδι του «Μέσα στα μαύρα σου μαλλιά» ήταν αφιερωμένο στην Καίτη Κανδηλώρου, με την οποία ήταν ερωτευμένος και ακούστηκε στο έργο «Όμορφη πόλη» του Μίκη Θεοδωράκη στο Θέατρο Παρκ της Λεωφόρου Αλεξάνδρας το 1962. Εκεί το τραγουδούσαν εναλλάξ η Γιοβάννα και ο Γιάννης Βογιατζής, ενώ δισκογραφικά έγιναν δύο σχεδόν ταυτόχρονες εγγραφές, όπως μαρτυρούν τα labels των 45αριών –το δεύτερο είναι ακριβώς το επόμενο στη σειριακή μέτρηση- και μάλιστα με την ίδια ορχήστρα και την ίδια χορωδία. Η πρώτη εγγραφή είναι και η πιο γνωστή, αυτή με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, η δεύτερη έγινε με τον Δημήτρη Μπαξεβανάκη, έναν τραγουδιστή του ελαφρού τραγουδιού με καλό όνομα τότε. Αυτήν την εκδοχή επιλέξαμε για το αφιέρωμά μας.

Το συγκεκριμένο τραγούδι είναι και το μόνο που συνεργάστηκε ο Δασκαλόπουλος με τον Μίκη Θεοδωράκη και επιπλέον σε αυτό το πρώτο δισκογραφικό του εγχείρημα υπογράφει σαν «Χριστοφέλης». Το τραγούδι αυτό τελικά απέκτησε μια διαχρονικότητα, πολλοί και πολλές το ερμήνευσαν και συμπεριλαμβανόταν σε συλλογές, κυρίως του συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, για τα επόμενα χρόνια.

Το 1967 σε σοβαρό τροχαίο, ο Δασκαλόπουλος τραυματίστηκε βαριά. Τα θραύσματα του γυαλιού είχαν σαν αποτέλεσμα να χάσει την όραση από το αριστερό του μάτι. Εκείνη τη χρονιά πάντως, κυκλοφορεί κι ένα 45άρι δισκάκι με στίχους του Άκου Δασκαλόπουλου, με δύο τραγούδια σε μουσική του Γιάννη Σπανού, από το κινηματογραφικό έργο «Οργισμένο κορίτσι». Η πρώτη σπάνια ερμηνεία είναι του Πάνου Τζανετή και είναι το «Κι αν περπατώ», που έγινε αργότερα ευρύτερα γνωστό από την ερμηνεία του 1968 του Γιάννη Πουλόπουλου.

Το 1968 απέκτησε την «Ψαριανή», ένα κόκκινο τρεχαντήρι, μέσα στο οποίο πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του μέχρι το 1982. Το 1974 παντρεύτηκε την ηθοποιό Χριστίνα Αυλιανού, με την οποία έζησε μέχρι το 1978, οπότε και χώρισαν.

Ο Δασκαλόπουλος δεν ήταν απλά ένας λαϊκός στιχουργός, όπως έχει περάσει στις περισσότερες συνειδήσεις, αφού εκτός από τη στιχουργική του δραστηριότητα εξέδωσε και 4 ποιητικές συλλογές.

Το 1966 το «Σχήμα της απουσίας», το 1970 το «Φύλλωμα», το 1976 το «Ερημονήσι», και το 1991 το «Διασκεδαστικός Υλισμός». Έγραψε επίσης 2 θεατρικά έργα το «Μάσιγγα» και το «Αλέξανδρος» και τους στίχους των τραγουδιών σε μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου για το παιδικό θεατρικό «Ο Τραχανάς των ουρανών».

Όπως διαβάζω κι από το blog «Δισκορυχείον» του Φώντα Τρούσα, o Δασκαλόπουλος στα τέλη του 1970 εξέδωσε κι ένα τριμηνιαίο περιοδικό, το «Απρόοπτο», που μάλλον δεν έκανε και… δεύτερο τρίμηνο. Σε εκείνο το μοναδικό τεύχος, αξία ντοκουμέντου έχει η καταχώριση των στίχων του «Μπάλλου» του Διονύση Σαββόπουλου, πριν όμως κυκλοφορήσει ο δίσκος.

Παράλληλα, σε αυτά τα πρώτα χρόνια, ο Δασκαλόπουλος έχει κάνει αισθητή την παρουσία του στιχουργικά, συμμετέχοντας σε πολλούς δίσκους. Τραγούδια του ήρθαν για να μείνουν, όπως «Βρέχει πάλι απόψε», «Να διώξω τα σύννεφα», αλλά και τα πιο ποιοτικά τραγούδια που ερμήνευσε ποτέ στην καριέρα της η Δούκισσα, όπως τα «Παλικάρια» του Γιάννη Μαρκόπουλου το 1965.

Η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού αυτού δεν ήταν δισκογραφημένη, ήταν από την ηθοποιό Βούλα Ζουμπουλάκη στην ταινία «Όχι κύριε Τζόνσον». Το τραγούδι αγαπήθηκε πολύ και στα επόμενα χρόνια γνώρισε ακόμα μια αγαπημένη επανεκτέλεση, εκτός της Δούκισσας, με τη φωνή της Μαρινέλλας.

Ο Δασκαλόπουλος γενικά συμμετείχε σε ταινίες, γράφοντας στίχους για τραγούδια, συνεργαζόμενος στενά τότε με τον Μίμη Πλέσσα. Στις «Θαλασσιές τις χάντρες» θα υπογράψει δυο διαχρονικά τραγούδια, τα «Έκλαψα χτες» και «Απόψε κάποιος θα χαθεί».

Συμμετέχει στους πρώτους δίσκους της Πόπης Αστεριάδη και του Μιχάλη Βιολάρη. Το 1968 συνεργάζεται με τον Σταύρο Κουγιουμτζή σε ένα από τα σπουδαιότερα τραγούδια της ελληνικής δισκογραφίας, το «Που 'ναι τα χρόνια», σε πρώτη εκτέλεση από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και τη Χαρούλα Λαμπράκη, στο άλμπουμ «Επίσημη Αγαπημένη».

Και σε μια όχι πολύ γνωστή ιστορία, το «Που 'ναι τα χρόνια» ηχογραφείται το 1969 στην Αμερική από τον πρωτοεμφανιζόμενο John Floriniotis, το Γιάννη Φλωρινιώτη δηλαδή, με την εταιρεία Olympic Flame Records!

Ιδιαίτερη και πολύ σπάνια είναι και η ερμηνεία του Σταμάτη Κόκοτα στο ίδιο τραγούδι, καθώς και το γεγονός ότι είναι γεννημένοι την ίδια μέρα και τον ίδιο χρόνο με τον Άκο Δασκαλόπουλο. Μαζί συνεργάστηκαν το 1990 στο άλμπουμ του Κόκοτα, «Θα μείνει η αγάπη μας», με το τραγούδι «Η ντάμα» (Εσύ 'σαι χαρτοπαίχτισσα).

Το 1969 για πρώτη φορά συμπεριλαμβάνονται τέσσερα κομμάτια του σε έναν δίσκο, στο «Οι ώρες» του Λίνου Κόκοτου, όπου παρουσιάζονται δυο σπουδαία τραγούδια. Πρόκειται για τα «Όσα δε βάνει ο λογισμός» και το «Γειτονάκι μου» με τον αξέχαστο Γιάννη Πουλόπουλο, τραγούδια που ακόμα και σήμερα θα τα ψιθυρίσουμε, θα τα ακούσουμε στο ραδιόφωνο, αλλά και σε πολλές μουσικές σκηνές.

Το 1970 θα καταγραφεί μια ακόμα χρυσή σελίδα δια χειρός Άκου Δασκαλόπουλου, όταν παρουσιάζεται το «Το σακάκι μου κι αν στάζει», σε σύνθεση του Σταύρου Κουγιουμτζή και ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα, αλλά και το «Δίχως την καρδούλα σου» με τους ίδιους συνεργάτες. Είναι παρών την ίδια χρονιά, στον πρώτο δίσκο του Δάκη, το «Ωροσκόπιο της Αγάπης», που μας δίνει ένα πιο ανάλαφρο και ποπ τραγούδι, το «Κορίτσι στάσου να σου πω», σε «χορευτική» σύνθεση της εποχής του Μίμη Πλέσσα.

Την 1η Μαρτίου 1970 κυκλοφορεί ο δίσκος της Μαρινέλλας, «Ένα τραγούδι είν' η ζωή μου», όπου ο Δασκαλόπουλος γράφει δυο σημαντικά τραγούδια, τα «Ζωγραφισμένα στο χαρτί» και το «Δωσ' μου τ' αθάνατο νερό» και τα δύο συνθέσεις του Μίμη Πλέσσα.

Τον ίδιο χρόνο, για πρώτη φορά, όλα τα κομμάτια ενός δίσκου είναι δικά του. Πρόκειται για τον δίσκο «Γύφτισσα μέρα» του Γιώργου Κοντογιώργου. Το ομότιτλο τραγούδι με τη φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου είναι μέχρι σήμερα… αγαπημένο. Η λέξη «γύφτισσα» δίχασε, όπως λέγεται, τότε τον κόσμο. Ωστόσο, υποδηλώνοντας –εμμέσως πλην σαφώς- το χρώμα της ημέρας, αφού και στα λεξικά αποδίδεται η έννοια ως σκοτεινή, δείχνει γλαφυρά τον τρόπο που οι «λογοπλέκτες» χρησιμοποιούν σαν εργαλεία τις λέξεις. Και αποδεικνύεται τρανά πως ο Δασκαλόπουλος βγάζει την πίκρα που ήθελε για αυτό το πονεμένο τραγούδι με μια και μόνη λέξη. Το τραγούδι αυτό είχε νωρίτερα κυκλοφορήσει και σε 45άρι δισκάκι.

Το 1971 συμμετέχει σε έναν εμβληματικό δίσκο του Στράτου Διονυσίου, που είχε τίτλο το όνομά του «Στράτος Διονυσίου». Ανάμεσα σε σπουδαίους στιχουργούς, όπως η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ο Δημήτρης Γκούτης, ο Γιάννης Καραμπεσίνης, ο Άκος Δασκαλόπουλος έχει ένα τραγούδι δικό του, πάλι σύνθεση του Μίμη Πλέσσα, το «Όπως φεύγουν τα καράβια».

Επαναλαμβάνεται το 1971 η ολοκληρωμένη συμμετοχή του σε έναν δίσκο, στο «Ο κήπος» του Λίνου Κόκοτου, με σημαντικότερο τραγούδι το «Γίνανε τα χρόνια βόλια». Εδώ εμφανίζεται πρώτη φορά σε πολυσυλλεκτικό άλμπουμ ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας με δύο τραγούδια, που ωστόσο είχε κυκλοφορήσει το 1968 τέσσερα δικά του τραγούδια στη LYRA.

Για λόγους που έχουν ίσως να κάνουν με συμβόλαια δισκογραφικών εταιριών, σε κάποια τραγούδια έκανε χρήση του ψευδωνύμου «Μιχάλης Κορφιάτης», εκτός του «Χριστοφέλης» που παρουσιάστηκε στο πρώτο τραγούδι του με τον Μίκη Θεοδωράκη. Τα πιο γνωστά είναι το «Πουκάμισο το θαλασσί» και το «Σ' αγαπώ» (Αχ περιστέρι μου) που ερμήνευσε η Άννα Βίσση το 1974 στις «Μικρές Πολιτείες».

Το 1981 λαμβάνει μέρος στους αγώνες τραγουδιού του Μάνου Χατζιδάκι στην Κέρκυρα με το τραγούδι «Νυχτωδία» του Μιχάλη Τερζή χωρίς διάκριση.

Ο Δασκαλόπουλος έζησε όλη του τη ζωή από τη στιχουργική όπως προκύπτει, ενώ έφυγε από τη ζωή απρόσμενα το 1998 σε ηλικία 66 ετών.

Έχουν καταγραφεί περισσότερα από 300 τραγούδια στο ενεργητικό του, εκ των οποίων τα μισά τουλάχιστον με τον Μίμη Πλέσσα, τον Νότη Μαυρουδή, τον Μιχάλη Τερζή, τον Γιώργο Κοντογιώργο, τον Σταύρο Κουγιουμτζή και τον Λίνο Κόκοτο.

Κάποιες ιδιαίτερες συνεργασίες είναι η μοναδική με τον Γιώργο Ζαμπέτα στο τραγούδι «Ο Αντώνης κι ο Μηνάς», με τον Μάνο Χατζιδάκι στο τραγούδι «Το τριαντάφυλλο» (σύνθεση Αλέξη Σολομού) και στο «Μαγικό χαλί» που ερμήνευσε η Φλέρυ Νταντωνάκη, στα «Άνθη Ευλαβείας» του Χρήστου Νικολόπουλου, το «Εγώ σ' αγαπώ αλλιώς» με την Ελένη Δήμου. Αλλά μπορούμε να καταγράψουμε και την επιτυχία της Κωνσταντίνας το 1995, «Τα τακούνια μου θα σπάσω». Καθώς επίσης και το τραγούδι «Το μετρό» με την Ελευθερία Αρβανιτάκη και τον συνθέτη του τραγουδιού Γιάννη Εμμανουηλίδη, από τον δίσκο «Στη μέση της κομπανίας» που είχαν κυκλοφορήσει οι «Οπισθοδρομικοί» του Άγγελου Σφακιανάκη το 1996.

Υπάρχουν βέβαια και συνεργασίες με δημιουργούς του έντεχνου χώρου, όπως ο τον Διονύση Τσακνή, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, τον Παντελή Θαλασσινό, τον Παντελή Αμπαζή.

To 1999 κυκλοφόρησε ο δίσκος του Παντελή Θαλασσινού, «Από την Τήλο ως τη Θράκη», με 34 τραγούδια. Σε τρία από τα κομμάτια τα λόγια έχει γράψει ο Άκος Δασκαλόπουλος. Το «Καράβια είμαστε» ερμηνεύει ο Παντελής Θαλασσινός.

Τον Ιούλιο του 2022 ο συνθέτης και ενορχηστρωτής Γιάννης Κ. Ιωάννου κυκλοφορεί το EP «Στο παλιό Πάρκο» με τη συνεργάτιδά του Καλλιόπη Βέττα, όπου υπάρχει το τελευταίο τραγούδι του Άκου Δασκαλόπουλου που μελοποιείται μετά θάνατον. Πρόκειται για το «Έλα χτυπώντας δυο φτερά, τα χέρια» που ερμηνεύει η Καλλιόπη Βέττα, με φωνητικά του συνθέτη Γιάννη Κ. Ιωάννου.

Συνολικά το έργο του Άκου Δασκαλόπουλου άφησε κληρονομιά σημαντικά τραγούδια της ελληνικής δισκογραφίας. Ο λυρισμός του στιχουργού έρχεται σε αντιδιαστολή πολλές φορές με το καθημερινό, κοινωνικό πρόσωπο της ζωής. Ο Δασκαλόπουλος έγραψε ερωτικά τραγούδια, όμως αντιμετώπισε στους στίχους του και θέματα όπως η μοναξιά, η απαισιοδοξία, αλλά και το αντίθετο. Η ικανότητά του φαίνεται κι από την ποιητική του πλευρά με τέσσερις συλλογές σε ακατάστατα χρονικά σημεία, από τη χρήση δυνατών όρων και λέξεων ή και πολύ απλών, όπως π.χ. «Γειτονάκι», «Γύφτισσα μέρα».

    Μοιραστείτε το άρθρο:

    ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ

    Ρένα Κουμιώτη

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    Οσο υπάρχεις θα Υπάρχω

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Νοέμβριος 2021 και ο Monsieur Minimal διασκευάζει το τραγούδι...

    Συνέχεια

    Λιζέτα Νικολάου 1951-2023

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Η Ελισάβετ Κατικαρίδου, ποντιακής καταγωγής, γεννήθηκε 2 Οκτωβρίου 1951...

    Συνέχεια

    Από το πεντάγραμμο στα έδρανα της Βουλής των Ελλήνων

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Η μουσική περικλείει όλα τα χρώματα και όλα τα κόμματα. Μπλε, πράσινο, κόκκινο. Ακόμη και...

    Συνέχεια

    Πρώτο εξάμηνο 2023

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Το 2022 κυκλοφόρησαν 438 ελληνικοί δίσκοι. Οι 310 ...

    Συνέχεια

    Τραγούδια για την Ελένη

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος 21 Μαϊου, Κωνσταντίνου και Ελένης...

    Συνέχεια

    Νίκος Γκάτσος - Η κληρονομιά

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς «Φτάνει ν' ανθίσει μόνο λίγο σιτάρι για τις γιορτές, λίγο κρασί για τη...

    Συνέχεια

    Γιώργος και Γεωργία

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος

    Συνέχεια

    «Απαγορεύομεν και διατάσσομεν»

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Και είναι και πάλι Παρασκευή η 21η Απριλίου 2023. Σκέφτομαι «...

    Συνέχεια

    Ρένα Κουμιώτη

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Το πρώτο τραγούδι που έδωσε ο Μίμης Πλέσσας στη Ρένα...

    Συνέχεια