Mάριος Τόκας: Σε πρώτο πλάνο
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
«Ο Μάριος είναι ίσως ο μόνος συνθέτης, ο οποίος θα μπορούσε, κατά κάποιο τρόπο, να χαρακτηριστεί διάδοχος του Λοΐζου, με την έννοια ότι ο Μάνος Λοΐζος μπορούσε με χαρακτηριστική ευκολία να γράψει σκοτεινά και άγρια πράγματα, όπως τα "Νέγρικα" και ταυτόχρονα να γράψει τη "Γοργόνα", το "Έχω ένα καφενέ". Μπορούσε να μεταπηδάει από ενορχηστρώσεις, φόρμες και τραγούδια και να κατασκευάζει διαφορετικά πράγματα τα οποία, αν τα απομονώσεις, δεν πιστεύεις ότι είναι του ίδιου συνθέτη και παρ' όλα αυτά να διατηρούν την τραγουδένια τους ουσία. Ακριβώς το ίδιο πράγμα έκανε κι ο Μάριος Τόκας, ο οποίος έχει γράψει το "Κιφ", αλλά έχει γράψει και το "Σ' αναζητώ" και τις "Θάλασσες"».
Αυτά έλεγε ο Μίλτος Πασχαλίδης τον Απρίλιο του 2016, κατά τη διάρκεια αφιερώματος στη μνήμη του σπουδαίου Μάριου Τόκα. Οι χαρακτηρισμοί από εμάς περιττεύουν, εφ' όσον κανείς αποδέχεται τα παραπάνω του Πασχαλίδη. Η σύγκριση, αλλά και η μετάβαση σε κάποιο επίπεδο, είναι ίσως παρακινδυνευμένες συζητήσεις. Αλλά πώς να μην αποδεχτείς την πραγματικότητα, αν δηλαδή το πάει κανείς παραπέρα μελετώντας το έργο του συνθέτη. Ο ίδιος άνθρωπος, ορμώμενος από όσα έζησε φαντάρος στην Κύπρο του '74 ή από τη συγκίνησή του για αγιορείτικες επιστολές μοναχών, έχει φέρει σε «Πρώτο πλάνο» τον Θέμη Αδαμαντίδη κάπου στο 2006, σε ένα dejà vu με τον καλλιτέχνη από το 1982, όταν υπέγραψε τα «Βοριαδάκια».
Κι αν αυτό δε λέει κάτι, είναι ο ίδιος που υπογράφει «Δίδυμα Φεγγάρια», αλλά και «Λαδάδικα». Τι σημασία έχει; «Εξαρτάται» που είπε και η Αλεξίου δια χειρός του. Ας το αναλύσουμε, διότι ο έρωτας και η «πάστρα» της ζωής είναι δυο διαφορετικά θέματα που θέλουν τη δική τους προσέγγιση. Όπως και το «Σ' αναζητώ στη Σαλονίκη» και κυρίως ο Δημήτρης Μητροπάνος. Εκεί που ο Τόκας βρίσκει τον ιδανικό ερμηνευτή των συγκινησιακών ζεϊμπέκικων.
Η απόλυτη λογική ήταν αυτή, ο Μάριος Τόκας να ασχοληθεί με τη μουσική και να μεγαλουργήσει ποικιλότροπα. Ο χαρακτήρας του δίνει έναυσμα για αναζητήσεις σε μέτωπα διαφορετικά, βρίσκει συνεργάτες στιχουργούς, μουσικούς, ερμηνευτές που δίπλα του κι αυτοί γίνονται καλύτεροι.
Στην ελληνική δισκογραφία εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1978. Ο πρώτος του δίσκος, με ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά, είχε τίτλο «Τα Τραγούδια της Παρέας» και όλοι οι στίχοι ήταν δικοί του.
Ακολούθησαν συνεργασίες με τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού τραγουδιού: Δημήτρης Μητροπάνος, Γιάννης Πάριος, Γιώργος Νταλάρας, Πασχάλης Τερζής, Γλυκερία, Χάρις Αλεξίου, Δήμητρα Γαλάνη, Αντώνης Καλογιάννης, Τόλης Βοσκόπουλος, Μαρινέλλα, Θέμης Αδαμαντίδης, Στέλιος Διονυσίου, Λάκης Χαλκιάς, Αλέκα Κανελλίδου, Κατερίνα Κούκα, Βασίλης Σκουλάς κ.ά. Συνεργάζεται με στιχουργούς υψηλού επιπέδου, Αλιβιζάτος, Γράψας, Φασουλάς, Αλκαίος κλπ.
Οι επιτυχίες διαδέχθηκαν η μία την άλλη και η μουσική του απλώθηκε γρήγορα και ταξιδεύει παντού, όπου υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν το καλό ελληνικό τραγούδι.
Τραγούδια, όπως «Αννούλα του χιονιά», «Σ' αγαπώ σαν το γέλιο του Μάη», «Η νύχτα μυρίζει γιασεμί», «Σαν τρελό φορτηγό», «Εξαρτάται», «Σ' αναζητώ στη Σαλονίκη», «Τα Λαδάδικα», «Θάλασσες», «Δίδυμα Φεγγάρια», «Μια στάση εδώ» φέρνουν την απόλυτη καθιέρωση στο μουσικό στερέωμα.
Σταθμός στη μουσική διαδρομή του υπήρξε η γνωριμία του με τον ποιητή της Ρωμιοσύνης, Γιάννη Ρίτσο, ο οποίος του εμπιστεύθηκε δώδεκα ανέκδοτα ποιήματά του, τα οποία κυκλοφόρησαν μελοποιημένα το 1981, με το γενικό τίτλο «Πικραμένη μου γενιά». Ο Γιάννης Ρίτσος όμως συμμετείχε και στα «Μικρά Ερωτικά» του 1984 με ένα τραγούδι που στον δίσκο του 1981 είχε ερμηνεύσει ο Λάκης Χαλκιάς. Είναι το «Δεν κλαίω γι' αυτά που μου 'χεις πάρει», σε δεύτερη ερμηνεία του Αντώνη Καλογιάννη, ένα τραγούδι που λέγεται ότι υπήρξε από τα πιο αγαπημένα του συνθέτη. Ένα τραγούδι που είναι βαθειά ερωτικό, μεταφέρει το Θείο Δράμα στην ψυχή του ανθρώπου, αναζητώντας λύτρωση και θύμηση. Από τις ανθρώπινες συγκυρίες θα σκεφτεί κανείς, ο συνθέτης έφυγε τα ξημερώματα ενός Πάσχα, αυτού του 2008. Και είναι μόλις δυο μήνες που έφυγε και ο σπουδαίος Αντώνης Καλογιάννης!
Ακολούθησαν μουσικά έργα σε ποίηση Κώστα Βάρναλη, Κώστα Καρυωτάκη, Τεύκρου Ανθία, Κώστα Μόντη, Θεοδόση Πιερίδη, Μιχάλη Πασιαρδή, Κυριάκου Χαραλαμπίδη, Ναζίμ Χικμέτ κ.ά. Σημαντική είναι η παρουσία του και στη μουσική επιμέλεια θεατρικών, τηλεοπτικών και κινηματογραφικών έργων τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, όπως «Δόνα Ροζίτα» και «Γέρμα» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη, «Η αυλή των θαυμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλη για τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου (2006-0, όπου ο ίδιος έπαιξε και φυσαρμόνικα κ.ά. Επίσης σημαντική η παρουσία του και στη δημιουργία παιδικών τραγουδιών, όπως το «Άρες μάρες κουκουνάρες» σε στίχους του Φώντα Λάδη, το «Ένα δέντρο που το λένε Νικόλα» του Δημήτρη Ποταμίτη κ.ά.
Το 1996, ο Μάριος Τόκας επισκέπτεται το Άγιον Όρος και εκεί, συγκλονισμένος από τα χειρόγραφα του μοναχού Γεράσιμου Μικραγιαννανίτη που βρήκε και μελέτησε, έγραψε (1998) το συμφωνικό έργο, «Θεογεννήτωρ Μαρία», το οποίο παρουσιάστηκε μεταξύ άλλων και στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου της Βιέννης (2002).
Ο Μάριος Τόκας δεν ξέχασε ποτέ τη πατρίδα μας, τη Κύπρο. Δεν μελοποιούσε μονάχα στίχους, αλλά και ποτέ δεν αρνήθηκε να κάνει συναυλίες και να θυμίζει την Τουρκική κατοχή. “Η δική μου η πατρίδα έχει μοιραστεί στα δυο”, σε στίχους της τουρκοκύπριας Νεσιέ Γιασίν από το δίσκο “Φωνή της πατρίδας” το 1998 αλλά και το “Κερύνεια 1974”, σε στίχους του Κώστα Μόντη με τον Γιώργο Νταλάρα.
Τέτοιες μέρες, όπως είναι αυτές του Πάσχα, οι άνθρωποι θυμούνται πολλά, εξευμενίζουν όσο μπορούν τις εσωτερικές τους πάλες, επικοινωνούν περισσότερο με την ψυχή τους αλλά και τον πλησίον τους, νιώθουν την αγάπη, αυτήν που τόσο μας έκανε να τραγουδήσουμε με άπειρους τρόπους ο Τόκας, κυριολεκτικά ένα βουνό… «Θάλασσες». Κι όσο κι αν η κατάσταση που ζούμε αυτά τα χρόνια της καραντίνας δεν μας επιτρέπει να τηρήσουμε απόλυτα τα έθιμά μας, θα συνεχίσουμε να θυμόμαστε, αλλά και να τραγουδάμε. Πρόσωπα σαν τον Μάριο Τόκα μάς έχουν αφήσει σπουδαία κληρονομιά, θα μας λείψουν συνεργασίες τεράστιες (Τόκας, Αλκαίος, Μητροπάνος), όμως δε θα μας λείψει το τραγούδι που μας άφησε στα χείλη ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος (πρώτα) και συνθέτης. Εξαιτίας του θα σιγοσφυρίζουμε πάντα ερωτευμένοι πόσο «Η νύχτα μυρίζει γιασεμί»…
Σχολιάστε