Συνεντεύξεις

Ρωτάμε, απαντάνε!

Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»

Γράφει η Μίνα Μαύρου

"Μακπουλέ", "Το ραντεβουδάκι", "Μαζί σου ξεμυαλίστηκα", "Μάγες όμορφες" είναι κάποια από τα τραγούδια που ακούω εδώ και κάποιες μέρες από το ραδιόφωνο, όχι όμως με την κρυστάλλινη φωνή της Στέλλας Χασκίλ, αλλά με μία άλλη φωνή πιο βαθειά, που ακουμπάει με σεβασμό και τρυφερότητα πάνω στο στίχο και τη μελωδία των θρυλικών αυτών κομματιών. Μια φωνή που είναι σαν να αποδίδει ένα φόρο τιμής για όσα έχει εισπράξει...

Ο λόγος για τη μεσόφωνο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Αναστασία Χριστοφιλάκη, που τον τελευταίο καιρό κρατά με μεγάλη χαρά ανά χείρας το δίσκο, «Τα μπελκάντο της Στέλλας Χασκίλ» και μας λέει χαρακτηριστικά: "Η Χασκίλ είναι σπάνια αοιδός. Την ερμήνευσα με το δικό μου τρόπο, χωρίς όμως να ξεφύγω από τα μονοπάτια της. Ταυτίζομαι μαζί της ως προς το πλούσιο συναίσθημα, τον πόνο που κατά καιρούς έχω νιώσει και το ήθος της".


Ξεκινώντας την κουβέντα μας, επίτρεψέ μου να σου αφηγηθώ μια μικρή ιστορία: ένα κορίτσι γεννιέται σε μια χώρα γεμάτη τουλίπες, μεγαλώνοντας σπουδάζει χορό, τραγούδι αλλά και παιδαγωγικά, μιας και αγαπάει πολύ τα παιδιά. Στην πορεία τη συναντάμε να τραγουδάει σε μεγάλες χορωδίες πασίγνωστα λυρικά έργα, αλλά και την ανακαλύπτουμε σε μικρά κουτούκια να καταθέτει την ψυχή της, μέσα από την αλήθεια του ρεμπέτικου τραγουδιού…και ναι! Διάβασα το βιογραφικό σου!
Δεν θα έλεγα διάβασες απλά, αλλά μελέτησες το βιογραφικό μου... Σ' ευχαριστώ θερμά! Όντως γεννήθηκα στην Ολλανδία. Έζησα εκεί τα πρώτα 7 χρόνια της ζωής μου. Πρόλαβα και πήγα 3 χρόνια σε ολλανδικό σχολείο σε μια μεταναστευτική συνοικία της Μααστρίχτ. Είναι Μααστρίχτ και όχι Μάαστριχτ. Θυμάμαι ένα πανέμορφο δημόσιο σχολείο με υπέροχους εκπαιδευτικούς, μοντεσοριανής κυρίως εκπαιδευτικής κατεύθυνσης και συμπεριφοράς. Όμορφη, καταπράσινη πόλη. Ήρθα στην Ελλάδα κατευθείαν στη Δευτέρα Δημοτικού. Τραυματική εμπειρία. Η δυσκολότερη σχολική τάξη της ζωής μου. Δεν ήξερα καλά την ελληνική γλώσσα ούτε τον εκπαιδευτικό τρόπο της χώρας.

Η προσαρμογή πώς ήταν;
Προσαρμόστηκα δύσκολα, αλλά τα κατάφερα!
Από πολύ νωρίς είχα μια κλίση προς τις τέχνες. Μπήκα στην Κρατική Σχολή Χορού σε ηλικία οκτώ ετών. Παρέμεινα εκεί επτά χρόνια. Γνώρισα σπουδαίους δασκάλους που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου και την καλλιτεχνική μου δεξιότητα και έκφραση. Την Κούλα Πράτσικα, τη Ζουζού Νικολούδη, τη Ντόρα Τσάτσου, τη Ντένη Ευθυμίου, τη Βίκυ Μαραγκοπούλου και τη Σοφία Σπυράτου. Γυναίκες που έχουν αφήσει το σημάδι τους στην τέχνη του χορού στην Ελλάδα.

Και το τραγούδι πώς ήρθε στη ζωή σου;
Πολύ νωρίς κατάλαβα ότι ήμουν τραγουδίστρια και όχι χορεύτρια.
Τραγουδούσα από μικρή. Με έμαθε η γιαγιά μου, που ήταν υπέροχη τραγουδίστρια, χωρίς να είναι επαγγελματίας.
Εν συνεχεία, μπήκα στο Ωδείο Αθηνών στην τάξη τραγουδιού της σπουδαίας υψιφώνου, Ηρώς Πάλλη. Αναγκάστηκα να διακόψω τις σπουδές μου, διότι πέρασα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Ρέθυμνο.
Εκεί, ως φοιτήτρια, μαζί με μια ομάδα συμφοιτητών φτιάξαμε την πρώτη ρεμπέτικη κομπανία. Ζήσαμε υπέροχες στιγμές στο πανέμορφο Ρέθυμνο. Μια πόλη που αγάπησα και με σημάδεψε.
Μόλις πήρα το πτυχίο μου, ξαναγύρισα στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσα τις σπουδές του τραγουδιού με το διαπρεπή βαρύτονο, Κώστα Πασχάλη. Σπουδαίος καλλιτέχνης και δάσκαλος! Είμαι πολύ υπερήφανη που πήρα δίπλωμα τραγουδιού μαζί του!

Το 1994 μπήκα στη Χορωδία της ΕΡΤ, όπου είχα την χαρά και την τιμή να είναι μαέστρος ο αείμνηστος Αντώνης Κοντογεωργίου. Μέγας δάσκαλος της χορωδιακής μουσικής! Έμαθα πολλά από εκείνον.
Το 1999 μπήκα στη Χορωδία της ΕΛΣ (Εθνικής Λυρικής Σκηνής) επί Φανής Παλλαμίδη, της οποίας είμαι ευγνώμων για όσα μου έμαθε, και συνεχίζω να βρίσκομαι σε αυτήν. Μεγάλο σχολείο η Χορωδία της Λυρικής Σκηνής. Χαίρομαι πάρα πολύ, που είμαι μέλος της. Είναι ομαδάρα!!!

Παρόλα αυτά, εσύ "φλερτάρεις" χρόνια με ένα τελείως διαφορετικό είδος τραγουδιού, το ρεμπέτικο...
Με το ρεμπέτικο ασχολούμαι από μικρή. Τυχαίνει να είμαι ανηψιά του σπουδαίου θεατρανθρώπου και συλλέκτη του ρεμπέτικου, Γιώργη Χριστοφιλάκη. Μου έμαθε το ρεμπέτικο τραγούδι.
Μεγαλώνοντας, συνεργάστηκα με σπουδαίους καλλιτέχνες του ρεμπέτικου τραγουδιού σε σχήματα που συμμετείχα καθώς και μέσω της Μαντολινάτας, "Διονύσιος Λαυράγκας", και της Εστουδιαντίνας, "Παναγής Βαϊνδιρλής", που έφτιαξε με αγάπη ο Ανδρέας Μαζαράκης. Πάντοτε ακροβατώ ανάμεσα στο λυρικό και το ρεμπέτικο τραγούδι.

Από αριστερά: Βάγια Κωφού, Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, Αναστασία Χριστοφιλάκη
Από αριστερά: Βάγια Κωφού, Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, Αναστασία Χριστοφιλάκη

Εδώ και λίγο καιρό κυκλοφορεί ο δίσκος «Τα μπελκάντο της Στέλλας Χασκίλ από την Αναστασία Χριστοφιλάκη». Θέλει αρετή και τόλμη στις μέρες μας μία τέτοια απόφαση;
Ω ναι, θέλει αρετή και τόλμη. Ειδικά στις μέρες μας. Και με όλο αυτό το μαύρο σύννεφο του θανάτου που πλανάται πάνω απ' τα κεφάλια μας, λόγω πανδημίας...
Αν εξαιρέσω την πανδημία που μας κάνει όλους να φοβούμαστε - άλλοι πολύ, άλλοι λίγο -, στη ζωή συνηθίζω να πηγαίνω με τη ρήση "Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται".
Πηγαίνω πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, γι' αυτό και συγκαταλέγομαι στους "βρεγμένους". Έχει τίμημα αυτός ο τρόπος ζωής. Γνωρίζω όμως τις συνέπειες και τις προτιμώ από μια ζωή χωρίς αυτήν.

Πώς έχεις βιώσει όλη αυτή την προετοιμασία και την επικοινωνία του κόσμου με το δίσκο;
Τα πρώτα δείγματα είναι θετικά. Θα δείξει... Θεού θέλοντος και κορονοϊού επιτρέποντος, θα κάνουμε παρουσίαση. Προς το παρόν, δεν κάνω σχέδια. Χαίρομαι που ακούγεται η δουλειά μου στο ραδιόφωνο. Εκλεκτοί ραδιοφωνικοί παραγωγοί την έχουν τιμήσει. Ειδικά στο Δεύτερο Πρόγραμμα.

Στέλλα Χασκίλ- Αναστασία Χριστοφιλάκη. Ποια αντάμωσε πρώτη την άλλη;
Πολύ τρυφερή και ιδιαίτερη ερώτηση. Με συγκινείς...
Εγώ την αντάμωσα πρώτη. Μικρό κορίτσι άκουγα τους δίσκους του θείου μου και γέμιζαν τ' αυτιά μου από όμορφες φωνές του ρεμπέτικου μπελκάντο και των τροβαδούρων της μικρασιατικής σχολής των αρχών του εικοστού αιώνος... Εκείνη όμως την ξεχώρισα... Το βελούδο της φωνής της και το βαθύ της συναίσθημα...

Τι της είπες;

Τι της είπα, λοιπόν.... Ότι ήθελα να της μοιάσω... Ότι την ένιωθα κοντά μου...

Είσαι καθαρή εκπρόσωπος του λυρικού ρεπερτορίου. Χρειάστηκε να επαναπροσδιορίσεις την τεχνική σου πάνω στο τραγούδι, για να ερμηνεύσεις Στέλλα Χασκίλ;
Η τεχνική του τραγουδιού είναι μία. Το αυτί του πρέπει κάποιος να επαναπροσδιορίσει, ώστε να επιλέξει από την τεχνική του τι να χρησιμοποιήσει και τι όχι, ώστε να βρίσκεται στο μουσικό ύφος του είδους που θέλει να ερμηνεύσει.

Ως προς τη Στέλλα Χασκίλ, εγώ προσωπικά την θεωρώ πολυτραγουδίστρια. Μπορεί να γίνει εξαιρετικά λυρικότροπη κοντά στον ήχο του αστικού τραγουδιού που τείνει να δανείζεται συχνότατα τον ήχο και την τεχνική του λυρικού τραγουδιού. Έχει ένα βαθύ μετζίστικο χρώμα με ευελιξία και απίστευτο λεγκάτο. Είναι μια λαϊκή μπελκαντίστα.
Όταν επίσης θέλει, γίνεται πιο τροπική τραγουδίστρια, με πιο ρεμπέτικο ήχο, χωρίς όμως να χάνει το βελούδο της. Η Χασκίλ είναι σπάνια αοιδός. Την αισθάνθηκα όμως πολύ κοντά μου. Την ερμήνευσα με το δικό μου τρόπο, χωρίς όμως να ξεφύγω από τα μονοπάτια της. Αγαπώ την αισθητική της. Συμφωνώ με αυτήν.

Τι σε έχει διδάξει η Χασκίλ, Αναστασία;
Ήθος, τρυφερότητα, βάθος και γλυκύτητα.
Επίσης με δίδαξε το μέτρο στο τραγούδι. Τόσο όσο. Έχει μέτρο στη φωνή, στο συναίσθημα, στο πάθος, στις φιοριτούρες και τα τραγουδιστικά στολίδια και γυρίσματα. Μέτρο με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.

Η ζωή της, αν και σύντομη, τόσο γεμάτη! Υπάρχουν σημεία της πορείας της που σε συγκινούν ιδιαίτερα και ταυτίζεσαι μαζί της;
Η ζωή της ήταν πολύ σύντομη, αλλά γεμάτη απ' όλα τα συναισθήματα.
Μία Εβραιοπούλα της Θεσσαλονίκης στα χρόνια της Κατοχής. Αυτό φτάνει. Πολύς ο πόνος. Από τα τραγούδια της ακούς μια φωνή με πολύ συναίσθημα, αγάπη και ευγένεια. Τραγούδησε τα ωραιότερα τραγούδια. Πολλά τραγούδια των καλύτερων συνθετών του ρεμπέτικου. Ταυτίζομαι μαζί της ως προς το πλούσιο συναίσθημα, τον πόνο που κατά καιρούς έχω νιώσει και το ήθος της. Συγκινούμαι από την ευγένειά της. Το χρώμα της φωνής δείχνει την ψυχή μας. Η φωνή της δείχνει αρχοντιά, ευγένεια και ήθος.

Στο CD υπάρχουν και τέσσερις πολύ αξιόλογες συμμετοχές ερμηνευτών...
Έχω την τιμή και τη μεγάλη χαρά να συμμετέχουν στο δίσκο μας "Stella's Haskil Belcantos" τέσσερις αξιόλογοι καλλιτέχνες του λαϊκού και του λυρικού ρεπερτορίου. Ο σκοπός ήταν κυρίως να φωτίσουμε το φαινόμενο Χασκίλ με όσο το δυνατόν περισσότερες ηχοχρωματικές εκφάνσεις. Διότι η Χασκίλ μάς εμπεριέχει όλους κι εμάς κι άλλους ακόμη. Ας αρχίσω από τα κορίτσια μου!
Ντένια Κουρούση, Ανθούλα Μίχου, Χαρούλα Τσαλπαρά, με τη σειρά που εμφανίζονται στη συλλογή.
Καταπληκτικές λαϊκές αοιδοί. Συγκλονιστικές! Με μέγεθος και ομορφιά φωνής, μουσικότητα, τεχνική, ήθος και γυναικεία λεβεντιά. Μετρούν χιλιόμετρα πορείας και καριέρας. Τις επιλέξαμε και εγώ αλλά και οι συντελεστές της παραγωγής με πολλή αγάπη. Είμαι υπερήφανη γι' αυτή τη σύμπραξη.
Αφήνω για το τέλος τον "πολύ" Μπάμπη Βελισσάριο, εκλεκτό λυρικό και λαϊκό τενόρο. Είναι κατηγορία από μόνος του. Σπουδαίος τραγουδιστής και συνάδελφος στην ΕΛΣ. Έχει τη δεξιότητα και την ομορφιά της φωνής των παλιών τροβαδούρων της Πόλης, των αρχών του εικοστού αιώνος. Είναι μεγάλη μου τιμή και χαρά η συμμετοχή του στο δίσκο.
Οφείλω να αναφέρω επίσης ότι η συλλογή "Stella's Haskil Belcantos" έχει γίνει από μια ομάδα πολύ σπουδαίων μουσικών, με προεξάρχοντες το Νίκο Τατασόπουλο και τον Κυριάκο Γκουβέντα.

Επίσης, ανάμεσα στα τόσο καλοδουλεμένα τραγούδια συναντάμε και το σεφαραδίτικο του 1492, «Adio Querida», σε μία φοβερή κατάθεσή σου…

Το «Adio Querida» είναι ένα γνωστό και πανέμορφο σεφαραδίτικο τραγούδι που χρονολογείται από το 1492. Το συμπεριλάβαμε στο δίσκο, αφενός για να αποχαιρετήσουμε τη Στέλλα, αφετέρου διότι εκείνη σύμφωνα πάντα με τις μαρτυρίες του Μάριου Ιεχασκέλ που έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια της συλλογής μας και είναι και ο γιος του συζύγου της Στέλλας , του Ιακώβ Ιεχασκέλ, η Στέλλα τραγουδούσε σεφαραδίτικα τραγούδια. Απλά δεν έτυχε να ηχογραφήσει κάποιο.

Η όλη όμως διασκευή, ενορχήστρωση και ομορφιά του τραγουδιού, στη μορφή που υπάρχει στη συλλογή μας οφείλεται στον Κυριάκο Γκουβέντα. Αυτόν τον υπέροχο και πολυσχιδή μουσικό, αυτόν το βιρτουόζο του βιολιού. "Φτιάξαμε μίαν ομορφιά", κουβέντα που συνηθίζει να λέει ο σπουδαίος αυτός μουσικός. Κι έτσι θέλω να πιστεύω.


Κάποια σχόλια που έχεις εισπράξει για αυτή τη δουλειά, εκτός του "Φτιάξατε μίαν ομορφιά";
Τα σχόλια είναι κυρίως θετικά και χαίρομαι πολύ γι' αυτό. Υπήρξαν όμως και σχόλια που έδειχναν ότι τους "ξένιζε" μια τέτοια, όχι και τόσο παραδοσιακή προσέγγιση.
Ο χώρος της τέχνης πολλές φορές αποτελεί πεδίο διαφορετικών τοποθετήσεων και απόψεων. Αυτό είναι καλό. Και το ότι συζητιέται η δουλειά μου ακόμα καλύτερο.

Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια, μετά την covid εποχή;
Ας φύγει πρώτα ο covid με το καλό και βλέπουμε.
Πρώτο μου μέλημα είναι να κάνω μια όμορφη παρουσίαση του δίσκου.

Λύσε μου μία απορία: Έχεις στη Λυρική παράσταση με τη χορωδία και αμέσως μετά πρέπει να εμφανιστείς σε κάποια μουσική σκηνή, για να ερμηνεύσεις ρεμπέτικα. Πόσο γρήγορα και με ποια διαδικασία αποτινάσσεις από πάνω σου έναν κλασσικό ρόλο όπερας, για να ερμηνεύσεις Χασκίλ, Εσκενάζι, Αμπατζή και τόσες άλλες…
Χα, χα, καλή ερώτηση! Δεν είναι εύκολο, αλλά το έχω συνηθίσει. Ίσα ίσα μετά την παράσταση έχει ζεσταθεί η φωνή και μπορείς να τραγουδήσεις πολύ όμορφα σε μια βραδινή ρεμπέτικη συναυλία, απλά θα προσέξεις να μαζέψεις λίγο τον ήχο σου και να κουρδίσεις το αυτί σου σε πιο τροπικά διαστήματα.
Το αντίθετο είναι το δύσκολο γι' αυτό και το αποφεύγω. Όταν τραγουδήσεις ρεμπέτικα θέλει να ξεκουραστεί η φωνή, για να ξαναφαρδύνει και να ξανακάνεις την "κολώνα" της ιταλικής σχολής του τραγουδιού της όπερας.

Εύχομαι ολόψυχα καλή συνέχεια σε ό,τι και αν επιλέξεις να κάνεις και καλές γιορτές!

Ευχαριστώ για την τόσο όμορφη κουβέντα! Καλές γιορτές!

    ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Από αριστερά: Βάγια Κωφού, Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, Αναστασία Χριστοφιλάκη
    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Αναστασία Χριστοφιλάκη: «Πορεύομαι πάντα με γνώμονα την καρδιά μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα»
    Μοιραστείτε το άρθρο:

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    Γιάννης Σκαρής: «Για να μπορέσεις να υπηρετήσεις το μπουζούκι, πρέπει να του δώσεις την ψυχή σου»

    Γράφει η Αρετή Κοκκίνου «Οι καιροί είναι δύσκολοι φίλε κι αδερφέ μου. Μην τα παρατάς...

    Συνέχεια

    Aγγέλω Σφέτσου: «Δεν υπάρχει τραγούδι χωρίς στίχο και στίχος χωρίς μουσική»

    Γράφει η Λένα Λουλούδη Κάποτε ο Γιάννης Σπανός την χειροφίλησε, όταν την πέτυχε στο καμαρίνι να...

    Συνέχεια

    Στάθης Άννινος: «Ο δημιουργικός μου εαυτός αντιστέκεται»

    Γράφει η Αρετή Κοκκίνου Με τη δουλειά του πιανίστα και συνθέτη Στάθη Άνιννου είχαμε ασχοληθεί και...

    Συνέχεια

    Αλεξανδρος Τζεφεράκος: «Η Δημοτική Ραδιοφωνία του πρώτου λιμανιού της Ευρώπης αξίζει και μπορεί τα καλύτερα!»

    Γράφει η Μίνα Μαύρου Είναι γιατρός, γέννημα θρέμμα Πειραιώτης, με το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου του, μονίμως συντονισμένο...

    Συνέχεια

    Θάνος Σταυρίδης: «Στην Ελλάδα ζούμε στην παντοκρατορία του τραγουδιού, εντούτοις ο κόσμος είναι πια δεκτικός στην ορχηστρική μουσική»

    Γράφει η Ιλένια Χρίστου Φωτογραφίες: Σοφία Καμπλιώνη «…Όποτε νιώθω...

    Συνέχεια

    Bασίλης Τριάντης: «Τα μουσικά μου βιώματα είναι ένα ψηφιδωτό από μουσικές»

    Γράφει η Ιλένια Χρίστου «Όλοι κρύβουμε μέσα μας τον δικό μας Πορτολάνο που μας συντροφεύει, τον οποίο...

    Συνέχεια

    Kωνσταντίνα Πάλλα: «Θέλω να ταυτίζεται ο ακροατής με το τραγούδι μου»

    Γράφει η Μίνα Μαύρου Είναι η δεύτερη φορά που την συναντώ... Όχι ενόψει κάποιας εμφάνισής της, αλλά λόγω της κυκλοφορίας...

    Συνέχεια

    Ρούλα Τσέρνου: «Για να αγγίξεις την παραδοσιακή μουσική, χρειάζεται βίωμα, σκληρή δουλειά και ανοιγμένα αυτιά»

    Γράφει η Ιλένια Χρίστου Αν και χρόνια στο χώρο κυρίως του πολυφωνικού τραγουδιού και της παραδοσιακής μουσικής, παρά...

    Συνέχεια

    Απόστολος Kαλτσάς: «Πρέπει να χτιστεί ξανά ο σεβασμός του πολίτη προς τους δημιουργούς, κι αυτό είναι θέμα παιδείας»

    Γράφει η Ιλένια Χρίστου Ο Απόστολος Καλτσάς είναι ένας από τους πιο αναγνωρισμένους μπασίστες...

    Συνέχεια