Όταν ο Γιάννης Φλέσσας συνάντησε τον Μάνο Χατζιδάκι
Ο Μάνος Χατζιδάκις πάντα είχε λόγο κοφτερό και οι συζητήσεις μαζί του ήταν απόλαυση. Όταν το Νοέμβριο του 1992 o συνεργάτης μας, Γιάννης Φλέσσας, του τηλεφώνησε, για να κάνουν μία συνέντευξη για λογαριασμό της εφημερίδας «Έθνος», ήταν έτοιμος να αρνηθεί, αλλά μόλις άκουσε τον λόγο του τηλεφωνήματος, του "έκλεισε" αμέσως ραντεβού.
Ο Γιάννης Φλέσσας γράφει χαρακτηριστικά :
Αυτή τη φορά ήθελα να συναντήσω τον κινηματογραφικό Χατζιδάκι, αυτόν που ήταν δημιουργικά ιδιαίτερος και πάντα καλλιτεχνικά αποκαλυπτικός. Ήθελα να μιλήσουμε για την κινηματογραφική μουσική κι έτσι τον έπεισα να με δεχτεί.
Ποια ήταν η πρώτη φορά που γράψατε μουσική για ταινία;
Ήταν «Οι αδούλωτοι σκλάβοι» το 1946, που σκηνοθέτησαν οι Βίων Παπαμιχάλης και Μάριος Πλωρίτης και σημειωτέον σ' αυτή την ταινία έκανε την πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση η Έλλη Λαμπέτη.
Πώς ήταν τότε οι συνθήκες, για να γραφτεί μουσική σε μια ταινία;
Γράφαμε σε φωτιστικό φιλμ και δεν μπορούσαμε να ελέγξουμε το αποτέλεσμα. Το στούντιο ήταν στην τραπεζαρία του παραγωγού, με τον μπουφέ και το τραπέζι, για να καταλάβετε. Εγώ, έχοντας πλήρη άγνοια για την ανάγκη ειδικού χώρου, είχα φέρει ορχήστρα με πνευστά και χάλκινα και το αποτέλεσμα μετά στο σινεμά ήταν τραγελαφικό.
Ουσιαστικά, εσείς ξεκινήσατε τη μουσική στον ελληνικό κινηματογράφο, γιατί η μουσική σας με το ύφος και την ιδιαιτερότητά σας ήταν μια πρόταση. Σήμερα τι γίνεται; Έχετε σημεία επαφής με τον κινηματογράφο;
Από ένα σημείο και μετά έκανα κινηματογράφο, γιατί έτσι έβγαζα τα προς το ζην. Αντί να κάνω μια άλλη εργασία, βρήκα ότι η κινηματογραφική μουσική ήταν αξιοπρεπέστερη. Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι αυτή η μουσική θα χρησιμοποιείτο μετά και θα τη μνημόνευαν. Γιατί εγώ, κάνοντας μουσική, μάθαινα την τεχνική του κινηματογράφου Και την έμαθα πολύ καλά ομολογώ, για να μπορώ να έχω ένα ενδιαφέρον μεγαλύτερο απ' αυτό που έδινε η ταινία. Γιατί οι ταινίες ήταν αφελέστατες, μάλλον ανόητες και καμία σχέση δεν είχαν με το πνευματικό μου επίπεδο. Άλλωστε, οι διανοούμενοι του ελληνικού κινηματογράφου ήταν οι τεχνικοί και όχι οι καλλιτέχνες του. Οι καλλιτέχνες ήταν από άλλη κατηγορία ανθρώπων. Οι τεχνικοί ήταν αυτοί που διάβαζαν και είχανε ανη-συχίες και τελικά ήταν άνθρωποι με τους οποίους μπορούσες να επικοινωνήσεις περισσότερο.
Ποια δουλειά σας αγαπάτε περισσότερο στον κινηματογράφο;
Υπάρχουν μερικές οι οποίες είναι καλές. Ξεχωρίζω τις μουσικές από τις ταινίες "Sweet movie" του Μακαβέγιεφ, το "Βρόμικα παλικάρια" του Σίλβιο Νοριτσάνο και το "Αmerica- Αmerica" του Ελία Καζάν.
Σε μια συζήτηση που είχα με τον Ελία Καζάν μού είπε: «Αν ο Μάνος Χατζιδάκις έμενε στην Αμερική, θα ήταν σήμερα ένας από τους πιο διάσημους συνθέτες στο παγκόσμιο χώρο της κινηματογραφικής μουσικής».
Εγώ προτιμώ αυτό που είμαι εδώ. Πιο πολύ μου ταιριάζει. Το Χόλιγουντ είναι γοητευτικό, αλλά είναι και χώρος νεκροταφείων. Το ξέρετε ότι διαφημίζουν τα νεκροταφεία εκεί; Νομίζω ότι μου ταιριάζει καλύτερα αυτό που έγινα εδώ. Είμαι πιο ισχυρός ακόμα κι όταν δουλεύω για το εξωτερικό.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας ξένοι κινηματογραφικοί συνθέτες;
Υπάρχουν πρόσωπα που έκαναν αξιόλογη δουλειά και ήταν δάσκαλοι στο είδος της κινηματογραφικής μουσικής, όπως ο Μαξ Στάινερ, ο Έριχ Κόρνγκολντ, ο Φραντς Ουάξμαν, ο Μίκλος Ρόζα και ο Άλεξ Νορθ, τον οποίο αγαπούσα πολύ.
Με ποιους είχατε φιλίες;
Με τον Ντέιβιντ Ράκσιν, τον Μίκλος Ρόζα και ήμουν πολύ φίλος με τον Νίνο Ρότα.
Το τραγούδι σας «Η μπαλάντα των αισθήσεων» με το στίχο του «Σαν παλιό σινεμά», σ' όλους εμάς που αγαπάμε τον κινηματογράφο δημιούργησε ιδιαίτερες μνήμες. Τελικά, θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει τι σας εκφράζει περισσότερο η μουσική σας στον κινηματογράφο ή το τραγούδι αυτό καθαυτό;
Το τραγούδι! Μέχρι το '60, που είχα κάνει κάπου 50 ταινίες, επαναλαμβάνω ότι τις έκανα για βιοποριστικούς λόγους. Από 'κει και πέρα πάλι έκανα κάποιες ταινίες για τους ίδιους λόγους, εκτός από το «Ποτέ την Κυριακή», που δεν το έκανα για βιοπορισμό, γιατί δεν είχαν χρήματα ούτε η Μελίνα ούτε ο Ντασέν. Από τις ταινίες που έκανα κέφι δεν πήρα χρήματα, όπως δεν πήρα κι από την ταινία του Καζάν, "Αmerica- Αmerica".
Πόσο χρήσιμο είναι το τραγούδι στην εποχή μας;
Το τραγούδι είναι μεγάλη υπόθεση. Κι όταν λέω τραγούδι, δεν εννοώ το τραγούδι της διασκέδασης και της εκτόνωσης. Εννοώ το τραγούδι που μας αποκαλύπτει, αλλά και μας εκφράζει. Η ιδέα ότι το τραγούδι πρέπει να τραγουδιέται είναι ηλίθια. Ένα απ' τα ωραιότερα τραγούδια είναι η «Ιτιά». Ξέρετε να την τραγουδήσετε; Όχι. Ξέρω να την τραγουδήσω; Όχι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι αριστούργημα. Κι όταν τ' ακούω, νιώθω χιλιάδες πράγματα να γίνονται μέσα μου.
Αυτό είναι το τραγούδι. Η καραμέλα που μας φτιάχνει η βιομηχανία, για να την πιπιλάμε στο στόμα, αυτό δεν είναι τραγούδι! Υπάρχουν βέβαια και βιομηχανικά προϊόντα τα οποία είναι καλά, αλλά μην τα μπερδεύουμε με τα φυσικά προϊόντα.
Λοιπόν, το αληθινό τραγούδι δεν έχει σχέση με τη βιομηχανία. Είναι άσχετο από τη μοίρα του βιομηχανικού προϊόντος. Το βιομηχανικό προϊόν γεννιέται, έχει ημερομηνία λήξης, κάνει τη δουλειά του, έχει φανατικό κόσμο που να το αγοράσει.
Το αληθινό τραγούδι όμως είναι σαν το νερό, φυσικό. Κάτι που ο άνθρωπος το 'χει ανάγκη να εκφραστεί και να επικοινωνήσει. Αυτό δεν είναι κατ' ανάγκην ούτε της αρεσκείας μας ούτε των συνηθειών μας. Έχουμε μπερδέψει πολύ αυτές τις δύο ιδιότητες και λέμε: «Αυτός έχει μεγάλη επιτυχία στο τραγούδι». «Τα παιδιά του Πειραιά», φερ' ειπείν, ήταν ένα τραγουδάκι, το οποίο μέσα στην ταινία ήταν πολύ ωραίο, γιατί η Μελίνα ήταν θαύμα. Αλλά έτσι, όπως έγινε αργότερα διάσημο, έγινε εικόνα. Αυτό δεν ήταν το τραγούδι που έφτιαξα. Αυτό που έφτιαξα εξυπηρετούσε μόνο την ταινία. Αν το πάρουμε ανεξάρτητο, έτσι όπως έγινε διάσημο, είναι μια καραμέλα. Λοιπόν, δεν μπορεί να είσαι υπερήφανος για μια καραμέλα!
Θα μπορούσατε να μου απαριθμήσετε 1-2 τραγούδια που είναι σαν το νερό και όχι σαν «Τα παιδιά του Πειραιά»;
Τα περισσότερα. Όμως δεν είναι, για παράδειγμα, το «Νιάου, βρε γατούλα» κι άλλα που έκανα, για να βγάλω χρήματα. Τότε πληρωνόμουνα, για να τα κάνω. Ήθελαν τσα-τσατσά και αυτό έκανα. Αν και δεν με εξέφραζαν, προτίμησα να κάνω αυτά τα τραγούδια για τον κινηματογράφο. Και θα προτιμούσα να γίνω λούστρος ακόμα, παρά να παίζω σ' ένα πιάνο- μπαρ.
Αλλά προς Θεού, δεν έκανα τραγούδι μέσα απ' τον κινηματογράφο, σαν υπεύθυνο πρόσωπο. Πραγματικό τραγούδι έκανα σε άλλες εργασίες, όπως στη «Μυθολογία», στον «Καπετάν Μιχάλη», στον «Ματωμένο γάμο», στον «Μεγάλο Ερωτικό», στους «Όρνιθες», στις «Μπαλάντες της οδού Αθηνάς», στην «Ελένη» κ.ά.
Λοιπόν, έχω κάνει τόσο πολλή δουλειά, που κανείς θα αναρωτιέται: «Πού είναι το τραγούδι;». Το τραγούδι είναι παρόν. Έχω κάνει και το «Νιάου, βρε γατούλα» και «Τα παιδιά του Πειραιά», έτσι όπως έγιναν γνωστά έξω. Το «Πώς τα κατάφερες και μπλέξαμε» και «Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω»… αυτά ούτε να τα συζητάμε.
Μ' όλους αυτούς τους συνθέτες που έχετε συνεργαστεί, είτε Έλληνες είτε ξένους, με ποιον είχατε την καλύτερη συνεργασία;
Με τον Ντασέν, τον Μακαβέγιεφ και τον Καζάν. Νομίζω ότι απ' όλους, αυτοί οι τρεις ήταν αυτοί που θα μου έκανε κέφι να ξανακάνω ταινία μαζί τους.
Πώς είναι το ραδιόφωνο σήμερα και πώς ήταν όταν εσείς ξεκινήσατε το Τρίτο Πρόγραμμα;
Το ραδιόφωνο σήμερα έχει μεγαλύτερη ανοησία απ' όση είχε τότε, γιατί τότε ήταν μόνον η Κρατική Ραδιοφωνία. Σήμερα υπάρχει αυτή η … ελεύθερη ραδιοφωνία και η ανοησία είναι ελεύθερη. Δεν είναι περιορισμένη και ελεγχόμενη, όπως ήταν τότε.
Σχολιάστε