Συνεντεύξεις

Ρωτάμε, απαντάνε!

Μαρίκα Κλαμπατσέα:«Η Τέχνη ξορκίζει τους εφιάλτες μας»

Γράφει η Αρετή Κοκκίνου
«Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τη φωνή που θα έβγαινε από μέσα της. Νότες Κάλλας και Τζόπλιν μαζί».
«Φαντάζομαι άνετα την Μ.Κ. να παίζει σε ένα σκοτεινό piano bar στο Broadway. Από την άλλη, την φαντάζομαι και στη φωτεινή Σκάλα του Μιλάνου».
« Ίσως είναι μια μετενσάρκωση της Janis Joplin, καθώς οι άναρχες φωνητικές ακροβασίες της δεν καλουπώνονται με ταμπέλες».
Δεν είναι δικές μου αυτές οι ατάκες για την σοπράνο, συνθέτη και πιανίστα της avant-garde σκηνής, Μαρίκα Κλαμπατσέα, αλλά εντυπώσεις που έχουν καταγραφεί στα ΜΜΕ από έγκριτους καλλιτεχνικούς ρεπόρτερ. Πρόκειται εξάλλου για μία από τις Ελληνίδες καλλιτέχνιδες που η δουλειά τους έχει παρουσιαστεί και διακριθεί και πέρα από τα σύνορα της χώρας μας.
Μετά από τέτοιες συστάσεις αναζήτησα την κ. Κλαμπατσέα στο youtube όπου, με όλη την απόσταση από τη συναισθηματική ένταση του συναυλιακού χώρου, γνώρισα (δυστυχώς καθυστερημένα, αφού για χρόνια έχει διαγράψει σημαντική πορεία) μια ιδιαίτερη καλλιτέχνιδα με τεχνική αρτιότητα, ευέλικτη φωνή αλλά και τρομερό πάθος και ένταση στις ερμηνείες της, με έμφαση στις φωνητικές ακροβασίες και τις ιδιαίτερες διασκευές. Αυτό που άκουσα σίγουρα δεν είναι mainstream, τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα. Για το προσωπικό μου γούστο όμως η ιδιαιτερότητα και το avant-garde στοιχείο συγκαταλέγεται στα πλεονεκτήματα! Με μεγάλο ενδιαφέρον θα παρακολουθήσω τη παράστασή της με τίτλο «K A L T» στο Αμφιθέατρο Μπενάκη στις 27 Ιανουαρίου. Η παράσταση που, όπως δηλώνει το δελτίο Τύπου, έχει θέμα το σπαραγμό και την ερμηνεία, παρουσιάστηκε ένα χρόνο πριν, στις 27 Νοεμβρίου 2015, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Αλλά ας δώσουμε το λόγο στην ίδια την Μαρίκα Κλαμπατσέα.

Κ. Κλαμπατσέα, οι παραστάσεις σας έχουν θεματική και άποψη για τα κοινωνικό γίγνεσθαι αλλά και για ζητήματα που αγγίζουν βαθειά την ανθρώπινη ύπαρξη. Πόσο πιστεύετε ότι το κοινό σήμερα είναι έτοιμο για τέτοια θεματολογία; Πόσο έχει αλλοιωθεί το αισθητήριό μας από το «εύκολο» θέαμα και ακρόαμα;

Οι συναυλίες μου έχουν λόγο ύπαρξης, από τη στιγμή που το κοινό ή μέρος του κοινού επικοινωνεί. Ό, τι εκφράζω με τη μουσική μου και τη θεματολογία που επιλέγω, συναντά αναπόφευκτα και την προβληματική του κοινού που παρακολουθεί τις συναυλίες μου. Αναφέρομαι σε θέματα που σαφώς το απασχολούν. Ποιον δεν απασχολεί σήμερα η αθλιότητα; Ποιον μπορεί να μην απασχολεί ο ρατσισμός; Η αδικία; H ομοφοβία; Η περιθωριοποίηση των ηλικιωμένων; Των απόρων; Είμαι μουσικός απλά και αυτό που κύρια κάνω είναι να τραγουδώ, να συνθέτω, και μέσα από τις μουσικές μου επιλογές να τονίζω απλώς κάποια θέματα που τα θεωρώ επείγοντα. Αυτό είναι σε ένα βαθμό η απάντησή μου στην ερώτησή σας. Ναι, είναι αλήθεια ότι η εμπορικότητα στην τέχνη σήμερα κυριαρχεί πιο πολύ από ποτέ. Οι μη εμπορικοί καλλιτέχνες βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα σύστημα που σκοπό έχει το κέρδος και μόνο και όχι την καλλιτεχνική ποιότητα. Η αλλοτρίωση της τέχνης υποστηρίζεται συστηματικά από το μεγαλύτερο μέρος των μέσων ενημέρωσης αλλά κι από τους χώρους που φιλοξενούν καλλιτέχνες με πρώτο κριτήριο την εμπορικότητα παρά την ποιότητα. Είναι επίσης απρόσιτοι πολλοί απ' αυτούς μιας και οι ενοικιάσεις των αιθουσών φθάνουν στα ύψη και δεν μπορούν να καλυφθούν... Πόσο μάλλον και με την αδηφάγα προβολή έργων χωρίς ποιότητα και χωρίς ενδιαφέρον. Σαν αποτέλεσμα, η αισθητική και βέβαια αλλοιώνεται, όταν τα ακούσματα είναι παραμορφωτικά, μιλώντας πιο ειδικά για τον χώρο της μουσικής... Φτιάχνοντας ένα κοινό που διψά να ακούει ακατάπαυστα και να ψυχαγωγείται, μόνο ακούγοντας κακή μουσική.

Διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου ότι «θέμα του KALT είναι ο σπαραγμός και η ερμηνεία». Ποια είναι τα διαφορετικά χρώματα ερμηνείας σε σχέση με προηγούμενες παραστάσεις σας;

Είναι αλήθεια ότι σημαντικό είναι η ερμηνεία κι αυτό το τονίζω σε κάθε συναυλία μου. Τραγουδώ σημαίνει ερμηνεύω, αισθάνομαι, φτάνοντας ακόμη και στα άκρα... Εκφράζομαι ελεύθερα χωρίς κανένα περιορισμό (ή έλεγχο). Αυτό που νιώθω το ενσωματώνω στην χροιά της φωνής –ακόμα και βίαια πολλές φορές. Ένας βελούδινος ήχος που μετατρέπεται σε σκληρό τραχύ (ανυπόφορο), επιθετικό. Στο KALT, αυτό που ενώνει το ροκ της Janis Joplin με την άρια του Giacomo Puccini, ενός Purcell ή τους αυτοσχεδιασμούς μου, είναι ο σπαραγμός! Βγάζει τα σωθικά της η Janis στο «Summertime» αλλά και ο Pavarotti, όταν τραγουδά το «E lucevan le stelle» που θα ερμηνεύσω ως σοπράνο, πλησιάζοντας το χρώμα ενός τενόρου. Το ροκ σαν το «Move over» που ερμήνευσε η Joplin ή το «As tears go by» των Rolling Stones ενώνεται στο ΚΑLT με την άρια, το καμπαρέ του Weill ή τους αυτοσχεδιασμούς. Γίνονται μια ανάσα, φτάνουν σε κοινό άκουσμα ανεξάρτητα από το διαφορετικό μουσικό ύφος. Η κοινή ερμηνεία, που κύριο σημείο αναφοράς της είναι ο σπαραγμός, τα ενώνει.

«KALT» είναι γερμανική λέξη και σημαίνει «κρύο». Το κρύο με οδήγησε στην λέξη παγωνιά, μετά στη μοναξιά, την κακουχία, την εξαθλίωση, τη βία, την ανασφάλεια, την ανησυχία και πάει λέγοντας. Ο τίτλος που διάλεξα εκφράζει αυτό που βιώνω/βιώνουμε αυτή την περίοδο. Κυρίως όμως επιλέγω τον τίτλο αυτό που είναι ομώνυμος του εβραιογερμανικού τραγουδιού ΚΑLT. Η πρώτη συναυλία που παρουσίασα στο Μέγαρο Μουσικής ήταν «Τα Τραίνα». Τα τραίνα αυτά που μετέφεραν εκατομμύρια πολιτικούς κρατούμενους στα ναζιστικά στρατόπεδα κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Θέλησα να ψάξω να βρω τραγούδια και μουσική που γράφτηκε στα γκέτο και στα ναζιστικά στρατόπεδα την περίοδο εκείνη και, αλήθεια, βρήκα μερικά απ' αυτά σε μια πρώτη προσέγγιση μέρους της συλλογής που συγκέντρωσαν μουσικοί μελετητές. Ένα απ αυτά ήταν το ΚΑLT ένα τραγούδι (Yiddish) Εβραιογερμανικό που διηγείται τον βίαιο αποχωρισμό ενός ζευγαριού. Αυτό το τραγούδι θα το ερμηνεύσω στα εβραιογερμανικά στο KALT.

Το ΚΑLT ειναι μια μουσική διαδρομή που ενώνει πολλά διαφορετικά μουσικά ύφη! Είναι μια συνέχεια της προηγούμενης συναυλίας μου και δεύτερη προσέγγιση του «Strange Fruit». Αυτή τη φορά το ένωμα της Άριας με το Ροκ, τα Blues, με τα τραγούδια της δεκαετίας του 60', το «Autumn leaves» και οι ελεύθεροι αυτοσχεδιασμοί μου ακολουθούν η μια μουσική την άλλη σαν μια συνέχεια χωρίς διακοπή. Συνυπάρχουν χωρίς κάποια λογική σύνδεση αλλά περισσότερο συναισθηματική. Μια από τις άριες που χαρακτηριστικά θα αυτοσχεδιάσω είναι τρία διαφορετικά μουσικά θέματα οπός το «Lasciate mi morire» του Claudio Monteverdi, το «Βαλς του μπλε Δούναβη» του Yohan Strauss, το «Suicidio» του Almicare Poncielli, αλλά και το τραγούδι που οι μανάδες τραγουδούν στα παιδιά τους «Να'το να'το το δαχτυλιδι». Όλα αυτά με τη διάθεση πολλές φορές να παρωδώ και να σαρκάζω ακόμα κι αυτό, τον θάνατο. Η συναυλία αυτή επικεντρώνεται σε μια καταγγελία για τις αυτοκτονίες και αφιερώνεται στον φίλο και συνεργάτη, εξαίρετο ηθοποιό, Γιώργο Κώνστα! Θα προβληθούν κι αποσπάσματα από το έργο του μαύρο μιούζικαλ στα αυθεντικά κείμενα του «Dr Jeckyll and Hyde» όπου υποδύεται τις 2 περσόνες -του Τζέκυλ και του Χάυντ.

Ποιά είναι τα ανεξερεύνητα μονοπάτια ερμηνείας που θα θέλατε να βαδίσετε και δεν το έχετε πράξει ακόμη;

Θα ήθελα να ερμηνεύσω ρεμπέτικα, τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη (αν και σε ένα βαθμό είχα προσεγγίσει παλιότερα), μικρασιατικά, ινδιάνικα και άλλα πολλά ακόμη.

Η συναυλία σας στο αμφιθέατρο Μπενάκη, όπως προείπατε, είναι αφιερωμένη στον ηθοποιό, σκηνοθέτη και συγγραφέα Γιώργο Κώνστα. Μιλήστε μας για τη συνεργασία και τις μνήμες σας από εκείνον.

Ναι! Ο Γιώργος Κώνστας! Είχαμε συνεργαστεί σε έργα σαν το, «Chernobyl», μαύρο μιούζικαλ που είχε γράψει για την πυρηνική καταστροφή που έγινε το 1986 στο Chernobyl, ακόμη ένα άλλο έργο του που παρουσίασα στην Αγγλία με την υποστήριξη του Arts Council, μαύρο μιούζικαλ στο έργο «Jekyll and Hyde» του R .L Stevenson. Θυμάμαι ακόμη χαρακτηριστικά, όταν έγραφα το έργο μου «Calamity Jane Γραμματα στην Κόρη της», σε ένα τραγούδι που είχε γράψει σε γράμμα που απευθυνόταν στην κόρη της για τον Σατανά (το αγαπημένο άλογο της Καλάμιτυ) είχα διαλέξει μια etude του Chopin που θυμίζει καλπασμό αλόγου και ήθελα να ενσωματώσω στη μουσική λόγια. Έγραψε τους στίχους, κάτι πολύ δύσκολο για μια etude του Chopin, εξακολουθεί να με συγκινεί πάντα όταν το παίζω και τραγουδώ! Ο Γιώργος ήταν ο καλλιτέχνης που σπάνια συναντάμε. Υποστήριζε τους συναδέλφους του, αντιστεκόταν γενναία σε ό, τι αποκαλούμε εμπορικότητα, παρακμή και αλλοτρίωση της τέχνης. Ναι, η συναυλία αυτή είναι αφιερωμένη στον αγαπημένο μου φίλο και συνεργάτη, ηθοποιό, σκηνοθέτη και συγγραφέα Γιώργο Κώνστα.

Έχω ακούσει τραγουδιστές να υποστηρίζουν ότι η τεχνική του κλασσικού τραγουδιού είναι διαφορετική από αυτή του «μοντέρνου», με αποτέλεσμα ένας ερμηνευτής να μην μπορεί εύκολα να τα υπηρετήσει και τα δύο. Εσείς προφανώς αποτελείτε απόδειξη για το αντίθετο... Έχει βάση η άποψη αυτή;

Δεν θα' θελα να μπω σ' αυτή τη λογική, ότι είναι άλλη η τεχνική για το σύγχρονο τραγούδι και άλλη για το κλασσικό, γιατί τότε οριοθετούμε και περιορίζουμε τη δυνατότητα ενός τραγουδιστή ή μιας τραγουδίστριας να ελίσσεται από το κλασσικό τραγούδι στο σύγχρονο ή και στο παραδοσιακό... Η τεχνική και η ερμηνεία είναι απαραίτητη για τον τραγουδιστή να την κατέχει, να γνωρίζει πώς υποστηρίζεται ο ήχος της και πώς παράγεται. Από ΄κει και πέρα, μπορεί να χρησιμοποιεί τη φωνή του όπως θέλει και είναι άπειρες οι δυνατότητες που του προσφέρονται.

Αν γεννιόσαστε σε μια άλλη εποχή ποιά θα ήταν αυτή;

Σ΄ αυτή που θα έρθει μετά και δεν γνωρίζω, ούτε θα γνωρίσω.

Εκτός από ερμηνεύτρια είσαστε και δημιουργός... Θα ήθελα να μας πείτε δυο λόγια για τις μέχρι σήμερα δουλειές που αποτελούν δικό σας δημιούργημα.

Ναι, μέρος απ΄ αυτά και από τα πιο χαρακτηριστικά στον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό είναι η «Calamity Jane Γραμματα στην Κόρη της», όπερα δωματίου, σύνθεση για το βιβλίο που έγραψε η ίδια η Καλάμιτυ Τζαίην, η ηρωίδα των πεδιάδων του Far West, ημερολόγιο προς την κόρη της. Σύνθεσή μου ακόμη σε παραμύθια που είχε γράψει ο Ναπολιτάνος Giambattista Basile (1634) πρώτες εκδόσεις των παραμυθιών όπως «Η Χιονάτη και οι 7 νάνοι» ή «Η Ωραία Κοιμωμένη» και ένα από τα τελευταία, «Butterfly in Blood» με την υποστήριξη του Arts Council, μια όπερα δωματίου που έγραψα για το βιβλίο της Fania Fenelon, πιανίστα, σοπράνο Γαλλοεβραίας, που συνέλαβαν οι Ναζιστές και την έβαλαν στην τρομακτική ορχήστρα του στρατοπέδου του Auschwitz. Τις μαρτυρίες όλων όσων έζησε κατέγραψε στο βιβλίο «Γυναίκες στην ορχήστρα του Auschwitz». Το «LA SARADUA» ακόμη, μουσική που εκδόθηκε σε δίσκο και είναι αυτοσχεδιασμοί μου σε άριες και δικά μου έργα.

Σε παλαιότερη συνέντευξη είπατε σχετικά με τη «Χιονάτη και τις επτά ουλές»: «Όταν ήμουν μικρή, κάποια παραμύθια με τρόμαζαν, όπως “η Χιονάτη και οι 7 νάνοι”, οι νάνοι με τρόμαζαν, έβλεπα εφιάλτες. .............. Έτσι σκέφτηκα και δημιούργησα τη «Χιονάτη και τις 7 ουλές», επειδή ακριβώς μέχρι τότε, οι νάνοι λειτουργούσαν ως ουλή στον ψυχισμό μου. Στη σύνθεση και στην ερμηνεία λειτουργείτε βιωματικά και συναισθηματικά ή πιο πολύ εγκεφαλικά;

Δεν θα μπορούσα να ξεχωρίσω ποτέ τα βιωματικά και συναισθηματικά με τα εγκεφαλικά, συνυπάρχουν και τα δύο. Νομίζω ότι μέσα από την Τέχνη ανακουφιζόμαστε συχνά, μια και εκφραζόμαστε. Απ΄ την άλλη πλευρά όμως, είναι μια έκθεση του καλλιτέχνη στο κοινό. Είμαστε συχνά ευάλωτοι και δεν είναι απλό.

Συνεπώς, ξορκίζει τελικά η Τέχνη τους εφιάλτες μας;

Ναι, σε κάποιο βαθμό πιστεύω ξορκίζει η Τέχνη τους εφιάλτες μας και ό,τι κουβαλάμε ο κάθε ένας μας.

Στην παράσταση «KALΤ» ποιοι είναι οι συνοδοιπόροι σας;

Είναι πολύ σημαντικοί φίλοι και συνεργάτες! Ο Κώστας Παπαδόπουλος στο πιάνο, που θα ερμηνεύσει και τη «Nocturne» του Chopin από το έργο του Roman Polanski «Ο Πιανίστας». Ο Παναγιώτης Τσάγκας, ηλεκτρική κιθάρα, ο Νίκος Μπούρας, μπάσσο και ο Γιώργος Μπουκαούρης, drums.

Ποιός ο επόμενος σταθμός μετά το αμφιθέατρο Μπενάκη;

Στο Ίδρυμα Θεοχαράκη τον Μάρτιο. Θα παρουσιάσω ένα πρόγραμμα με τραγούδια της αγαπημένης μου τραγουδίστριας Edith Piaf.

Εν αναμονή, λοιπόν! Σας ευχαριστούμε πολύ!

Κι εγώ ευχαριστώ!

    ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

    Μαρίκα Κλαμπατσέα:«Η Τέχνη ξορκίζει τους εφιάλτες μας»
    Μαρίκα Κλαμπατσέα:«Η Τέχνη ξορκίζει τους εφιάλτες μας»
    Μαρίκα Κλαμπατσέα:«Η Τέχνη ξορκίζει τους εφιάλτες μας»
    Μαρίκα Κλαμπατσέα:«Η Τέχνη ξορκίζει τους εφιάλτες μας»
    Μαρίκα Κλαμπατσέα:«Η Τέχνη ξορκίζει τους εφιάλτες μας»
    Μοιραστείτε το άρθρο:

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    Στάθης Άννινος: «Ξεκίνησα από το μηδέν και αυτοσχεδίασα πάνω στην ταινία του Χίτσκοκ »

    Γράφει η Αρετή Κοκκίνου Ο Στάθης Άννινος είναι ένας καλλιτέχνης που εδώ και χρόνια πια δεν σταματάει...

    Συνέχεια

    Παναγιώτης Κελάνδριας: «Όποιος απλά μένει ικανοποιημένος από την προσπάθειά του, τότε θα μείνει στάσιμος»

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Είμαστε εδώ με τον Παναγιώτη Κελάνδρια, σε ένα υπέροχο μικρό καφέ...

    Συνέχεια

    Νίνα Παπαθανασοπούλου: «Στόχος μου είναι να κάνω την επιστημονική έρευνα προσβάσιμη για το ευρύ κοινό»

    Γράφει η Ιλένια Χρίστου «Μάρθα Γκράχαμ και Ελληνικοί μύθοι» …Μια...

    Συνέχεια

    Καλλιόπη Bέττα: «Μόνο αν δούμε την πολιτική και το τραγούδι ως προσφορά, θα φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο»

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Είχα έναν προβληματισμό, καθώς σκεφτόμουν πώς να ξεκινήσω αυτήν τη συνέντευξη με την...

    Συνέχεια

    Γιάννος Aιόλου: «Η Τέχνη ειναι συμμετοχική. Με ενδιαφέρει το κοινό που με ανακαλύπτει με δική του αυτενέργεια»

    Γράφει η Ιλένια Χρίστου Όποιος ανακαλύπτει τη μουσική του πολυβραβευμένου συνθέτη Γιάννου Αιόλου...

    Συνέχεια

    Nικήτας Boστάνης: «Προσπαθώ να συνεχίσω τη λαϊκή μας μουσική όσο καλύτερα γίνεται»

    Γράφει η Αρετή Κοκκίνου Ο Νικήτας Βοστάνης ανήκει στη κατηγορία των αθόρυβων μεν, πολυγραφότατων...

    Συνέχεια

    Απόλλων Κουσκουμβεκάκης: «Το τάνγκο ταιριάζει με την ιδιοσυγκρασία του Έλληνα»

    Γράφει η Αρετή Κοκκίνου Ο Απόλλων Κουσκουμβεκάκης, σολίστ κιθάρας, μαέστρος και ενορχηστρωτής...

    Συνέχεια

    Tατιάνα Ζωγράφου: «Ο εκπαιδευτικός σήμερα πρέπει να βρει τον τρόπο να επικοινωνεί την αλήθεια»

    Γράφει η Αρετή Κοκκίνου Η Τατιάνα Ζωγράφου, εκπαιδευτικός και μουσικός, μετράει πολλά δημιουργικά...

    Συνέχεια

    Bαγγέλης Στεφανόπουλος: «O αυτοσχεδιασμός είναι προέκταση της συνθετικής ικανότητας κάθε μουσικού»

    Γράφει η Ιλένια Χρίστου Μια μυσταγωγική συναυλία αναμένουμε να ζήσουμε το Σάββατο 19 Νοεμβρίου στην...

    Συνέχεια

    Dr. Θανάσης Δρίτσας – Συνταγογραφώντας με νότες

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς «Η ιατρική δεν είναι μόνον συνταγογράφηση φαρμάκων...

    Συνέχεια